Coraz większe wydłużanie się czasu życia, przy jednoczesnym starzeniu się społeczeństwa (mniejsza dzietność sprawia, iż nie dokonuje się tzw. wymiana pokoleń) sprawiły, że przyszłe emerytury stały się problemem. Wszyscy szukają sposobu na to, aby zapewnić sobie godną starość, wiedząc, iż publiczny system jest niewydolny. Jednym z rozwiązań jest odwrócona hipoteka, czyli usługa finansowa pozwalająca zabezpieczyć świadczenia emerytalne posiadaną nieruchomością.
Czym jest odwrócona hipoteka?
Odwrócona hipoteka została wprowadzona do polskiego prawa Ustawą z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym. Jest to usługa finansowa polegająca na tym, że bank w zamian za przejęcie nieruchomości zobowiązuje się do wypłacania jej właścicielowi regularnego świadczenia, którego wysokość oraz okres wypłaty określone są w umowie. Rozwiązanie takie jest popularne w USA.
Warto pamiętać, że usługę odwróconej hipoteki, tak jak ją definiuje ustawa z 2014 roku, mogą świadczyć tylko banki. Jeżeli więc znajdziemy coś takiego w ofercie innej instytucji, nie będzie to objęte wyżej wymienionym prawem. W praktyce do dzisiaj polskie banki nie wykazują zbyt dużego zainteresowania usługą tego typu.
W ramach odwróconej hipoteki, właściciel mieszkania ma prawo do tego, aby mieszkać w niej do śmierci. W zamian bank udostępnia mu kwotę, będącą rynkową wartością tego lokalu. Klient może ją albo wypłacić w całości, albo pobierać jako comiesięczny dodatek do emerytury.
Jak funkcjonuje odwrócona hipoteka?
Pod wieloma względami banki podchodzą do odwróconej hipoteki podobnie jak do kredytów hipotecznych. Wynika to z tego, iż w obydwu przypadkach mamy do czynienia z długoterminowym zobowiązaniem na dużą kwotę. Dlatego chociażby instytucje oczekują, że zostanie wykupione ubezpieczenie mieszkania, tak aby móc je odtworzyć w razie np. pożaru. Bank oczekuje też, że użytkujący lokal utrzyma go w należytym stanie. Wynika to z tego, iż po jego przejęciu instytucja będzie chciała go sprzedać o ile nie z zyskiem, to na pewno bez straty.
Z odwróconej hipoteki mogą skorzystać wyłącznie osoby fizyczne (nie jest ona adresowana do podmiotów gospodarczych). Osoba taka musi posiadać prawo własności lokalu, może to być także współwłasność. W ustawie nie określono rodzaju nieruchomości, teoretycznie nie musi to więc być mieszkanie, ale np. grunt lub lokal użytkowy.
W zamyśle ustawodawcy instytucja odwróconej hipoteki jest adresowana do osób starszych, chcących zapewnić sobie dodatkowe świadczenie w trakcie emerytury. Jednak w praktyce brak jest zapisów wykluczających tu osoby młodsze. Opłacalność odwróconej hipoteki zależy głównie od tego, jak się zmieni cena lokalu, ponieważ wypłacana kwota jest ustalana jako ekwiwalent wartości rynkowej wyliczanej w momencie podpisywania umowy.
Jeżeli istnieją spadkobiercy mieszkania objętego odwróconą hipoteką, mogą oni próbować dogadać się z bankiem w sprawie spłaty zadłużenia. Kredytobiorca wskazuje w umowie bankowi osoby, z którymi należy się skontaktować po jego śmierci w sprawie nieruchomości. Mają one 12 miesięcy na spłatę zadłużenia i odzyskanie pełni praw dysponowania nieruchomością, w przeciwnym razie staje się ona własnością banku.